Մուտքն էստեղ գաղտնաձայնից հետո է բաց: Էդ օրը զանգը երկար էր հնչել ու փայտե երկար նստարաններին լիքը մարդ կար նստած՝ մեծ ու փոքր։ Սերյոժան էր երգում, հետո՝ բոլորը… «Չենք լքի գյուղը, չենք թողնի անտեր»: Մեկ էլ լույսերը գնացին, ոչ ոք իրար չխառնվեց…
Մի բան էլ. դեռ մի ամիս չկա, որ գյուղը նոր պետ ունի։ Սա ոնց որ իրենց Նիկոլը լինի: Ընտրության ժամանակ ուրիշ թեկնածու չկար, բայց սաղ գյուղով գնացել են, հերթ են կանգնել, թուղթը վերցրել ու ասել են՝ «Հա, սրան ենք ուզում, էն նախորդին չենք ուզում: Սա ա լավը, էն վատ էր»:
Իսկական սալյուտ էս մեր գյուղում վերջին անգամ հենց էդ օրն ա եղել ու մեկ էլ մի քանի հարսանիքի: Վերջինը Սմբոյի հարսանիքն էր, մեծ չէր՝ մի 20 հոգանոց։ Հարսն էլ հարսի շոր հագել էր, բայց մենակ նկարվելու համար:
Գյուղում սայլուտի նմանվող մի ուրիշ ձայն էլ կա՝ կրակոցները: Էդ ձայնը երեխեքը սալյուտի հետ շփոթում են, հատկապես՝ երբ հեռվից է գալիս:
Էդ կրակոցների պատճառով էր, որ կռվի ժամանակ, մի 20 տարի առաջ ջրամատակարարման ցանցը վնասվեց ու ցամաքի հարևան Զառվիվերում քանի՜ տարի ջուրը աղբյուրից էին բերում: Հատկապես փակոցների օրերին՝ 1 կմ երկու տարրա ձեռքին զառիվերը բարձրանալը սառույցի վրա սահել չի, հասկանում ես: Մի շաբաթ կրում էին ջուրը, որ մի օրում փակեն: Ու Լարիսը Զառիվերում ջրի դարդից տղու համար ավտո է առել։
Հիմա աղբյուրն էդքան էլ հեռու չէ։ Ամեն փողոցում մի հանրային ծորաղբյուր կա։ Էն սենյակը սարքած մարդիկ քաշել, բերել, փողոց են հասցրել:
Առհասարակ, կրակոցները ամենամեծ խնդիրն են Բերքաբերի (Բերքատեղ), Սարիգյուղի (Զառնիվեր) և Ադրբեջանին սահմանամերձ շատ այլ գյուղերի համար:
Կրակոցների պատճառով է, որ սահմանաբաժան Ջողազի ջրամբարից ոչ հայկական, ոչ էլ ադրբեջանական կողմը չի կարողանում օգտվել: Տարածքն ականապատ է և երկու կողմերի զինվորականների թիրախում: Ձկնորսությունն էլ ռիսկային ու էքստերմալ է, ինչպես որ սրճարանն է թվում էքստրեմալ այս պայմաններում։
Ի դեպ, սրճարանի միտքը Տավուշի թեմի առաջնորդ Տ. Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյանինն է: Նա էլ հենց կյանքի է կոչել իր գաղափարը։ Այստեղ անվտանգության և տարածքի նշանակությունը իրականում զգալու համար հյուրերին անգամ զրահաբաճկոններ են առաջարկվելու։
Տների զրահաբաճկոններն էլ պատերն են, որ այստեղ լուսամուտների փոխարեն են կառուցում՝ բնակիչներին ուղիղ նշանառությունից պաշտպանելու համար։ Այսպիսի պատերով փոխարինվում են նաև դպրոցի ու մանկապարտեզի լուսամուտները։ Իսկ մուգ վարագույրը տանտիկինները նախընտրում էին մինչև պատերը, որ երեկոյան ժամերին տան լույսը դուրս չթափանցեր ու տունը կրակոցի թիրախ չդառնար։
Խաղաղության այգին իրականում կա: Սահմանից ընդամենը 300 մետր է հեռու։ Մշակելը վտանգավոր է՝ կրակոցների պատճառով, բայց չմշակել էլ չեն կարող՝ եկամուտ է պետք։ Նույն խնդիրն ունեն նաև համագյուղացիները, իսկ «Խաղաղության այգու» տերը գիտի, որ խաղաղությունը հենց սահմանից պետք է սկսվի։
Կրակոցների պատճառով է Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի ջանքերով կառուցվել Բերքաբերի դպրոցի «ապահով» սենյակը։ Այնտեղ մշտապես ջուր կա, տաք ծածկոցներ, առաջին օգնության պարագաներ, լապտերներ: Պատերին միայն օդանցքեր են և նկարներ: Սենյակը առաջնային ապահովության վայր է, որտեղ կրակոցների դեպքում կարող են պաշտպանվել փոքր տրամաչափի հրազենից ու բեկորներից՝ մինչև վերջնական տարհանում կամ կրակի դադար։
Մարդասիրական այս կազմակերպության համագործակցությամբ է վերականգնվել Սարիգյուղի ջրամատակարարման ցանցը և տեղադրվել հանրային ծորակները։ Խորհրդային տարիներին գյուղը ջուր ստացել է հարևան Բերքաբերի ջրամբարից։ Ջրամատակարարման ցանցը վնասվել էր 90-ականներին և 20 տարուց ավել բնակիչներն առանց դրա են ապրել։
Էս ոչ սովորական պատմությունը մոտ 30 տարի առաջ սկսվեց ու էդ օրվանից լճի հարևանները դարձան հակառակորդներ: Ու թե ինչքան էլ կձգվի՝ չգիտեմ: Ես աչքիս տեսածը պատմեցի, եթե քո ոտքն էն կողմերը դեռ չի ընկել, հիմա գոնե գիտես, որ Հայաստանի հյուսիսում էսպիսի գյուղեր կան ու էսպիսի սահմանաբաժան ջրամբար, ուր ձկները կուշտ ու երջանիկ ապրում են ու մեռնում միայն ծերունական տարիքում։
